Zaangażowanie UE w odbudowę Afganistanu, AFGANISTAN
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
RAPORT
zAAngAżowAnie ue
w odbudowę AfgAnistAnu
Katarzyna
Hołdak
AfgAnistAn możnA dziś uznAć zA jedną
z “czArnych dziur” nA mApie geopolitycznej
świAtA. od jej wypełnieniA, tzn. powołAniA w tym
pAństwie demokrAtycznych włAdz, rządzących
społeczeństwem obywAtelskim orAz odbudowy
wolnej od nArkotyków, hAndlu bronią i żywym
towArem AfgAńskiej gospodArki, będzie zAleżAłA
nie tylko stAbilność regionu, Ale również
bezpieczeństwo europy. chociAż uniA europejskA,
podobnie jAk polskA, nie posiAdA bezpośrednich
interesów w krAju oddAlonym od jej zewnętrznych
grAnic o tysiące kilometrów, mA onA świAdomość, że
pozostAwienie AfgAnistAnu bez pomocy doprowAdzi
do jego upAdku, A tego konsekwencje – w postAci
dziAłAlności nA obszArze wspólnoty AfgAńskich
terrorystów i fundAmentAlistów islAmskich,
nApływu do europy nielegAlnych imigrAntów orAz
„zAlAniA” europejskiego rynku AfgAńskimi opiAtAmi
– mogą negAtywnie wpłynąć nA unijną przestrzeń
wolności, bezpieczeństwA i sprAwiedliwości.
unia europejska i jej państwa członkowskie są po-
ważnymi donatorami pomocy humanitarnej i rozwojo-
wej dla Afganistanu. jednak zaangażowanie niektórych
krajów wspólnoty w dowodzoną przez nAto misję
isAf powoduje, że aktywność ue jako całości na ob-
szarze konliktu jest ograniczona. na stosunek brukseli
do misji afgańskiej wpływają również takie kwestie, jak
185
obawa przed dublowaniem działań sojuszu, kwestie prestiżowe i polityczne
wewnątrz poszczególnych państw wspólnoty, fakt niskiego umiejscowienia
Afganistanu na liście unijnych priorytetów, wynikający przede wszystkim
z jego znacznego oddalenia geograicznego. ue jest jednak coraz częściej
poddawana naciskom, by przyjęła na siebie większą część odpowiedzial-
ności za przyszłość Afganistanu, zwłaszcza w aspekcie podtrzymania jego
wewnętrznej transformacji politycznej i gospodarczej, poszanowania praw
człowieka, umocnienia wymiaru sprawiedliwości oraz rządów prawa. są
to obszary, w które ue – dzięki swojemu doświadczeniu – może wnieść
istotny wkład. stąd, za niezwykle ważną należy uznać rozważaną obec-
nie przez brukselę możliwość wysłania w ramach europejskiej polityki
bezpieczeństwa i obrony (epbio) cywilnej misji, mającej za zadanie
wspieranie rozwoju afgańskich sił policyjnych i praworządności w tym
kraju.
przed ue stoją liczne wyzwania. najpoważniejszym spośród nich jest
właściwa koordynacja przedsięwzięć i wymiana informacji między pań-
stwami unijnymi, zwłaszcza zaangażowanymi w misję isAf oraz między
instytucjami ue, odpowiadającymi za dystrybucję pomocy Afganistanowi,
celem zapewnienia spójności, przejrzystości oraz efektywności działań po-
dejmowanych na obszarze konliktu. nie mniej ważne jest wypracowanie
zasad i mechanizmów współdziałania między ue a nAto, by możliwe sta-
ło się harmonijne uzupełnienie operacji sojuszu o charakterze wojskowo-
stabilizacyjnym wymiarem cywilnym wspólnoty. wreszcie, bruksela musi
zdecydować, jakie miejsce powinien zajmować Afganistan w jej polityce
zewnętrznej, a tym samym określić formy długoterminowego zaangażowa-
nia w tym państwie.
zAkres zAAngAżowAniA ue w proces odbudowy
powojennej AfgAnistAnu
rok 2006 zakończył 5-letni okres zaangażowania ue w Afganistanie,
podczas którego wspólnota przekazała temu krajowi pomoc w wysoko-
ści około 3,7 mld euro. głównym celem brukseli pozostaje wspieranie
afgańskiej państwowości, w tym stabilności instytucji demokratycznych
i demokratycznie wybranych władz oraz podtrzymanie rozwoju społecz-
no-gospodarczego tego państwa. ue dostrzega przede wszystkim słabość
afgańskiego wymiaru sprawiedliwości oraz sił bezpieczeństwa (armia,
186
bezpieczeństwo nArodowe
i-ii - 2007 /3-4
policja, straż graniczna), jak również poważne problemy Afganistanu
ze zwalczeniem produkcji narkotyków, przestrzeganiem podstawowych
praw człowieka oraz wolności mediów, likwidacją korupcji na wszyst-
kich szczeblach władzy, a także niedorozwojem sektora opieki zdrowotnej
i edukacji.
ramy dla współpracy między brukselą a kabulem zostały wyznaczo-
ne przez unijną
Strategię Narodową dla Afganistanu (Country Strategy
Paper) na lata 2003-2006
,
Deklarację o zaangażowaniu we wspólne partner-
stwo UE–Afganistan
z 16 listopada 2005 r. oraz
Pakiet dla Afganistanu
,
przyjęty na międzynarodowej konferencji w londynie w styczniu 2006 r.
podstawą realizacji zadań stawianych sobie obecnie przez wspólnotę
w Afganistanie będzie nowa unijna
Strategia Narodowa dla Afganistanu
na lata 2007-2013
, która powinna zostać przyjęta w ciągu najbliższych
kilku tygodni.
od początku wojny w Afganistanie w 2001 r. ue aktywnie zaanga-
żowała się w proces stabilizacji, odbudowy i demokratyzacji tego pań-
stwa. na pierwszej międzynarodowej konferencji w sprawie Afganistanu
w bonn w 2001 r. komisja europejska (ke) przeznaczyła 4,93 mln euro
na mechanizm szybkiego reagowania
1
. jego celem było wsparcie zacho-
dzących w kraju przemian politycznych oraz rozszerzenie kontroli no-
wych władz afgańskich nad terytorium kraju. w maju 2002 r. przyjęto
drugi program pomocy na rzecz umocnienia wiarygodności
Tymczasowej
Administracji Afganistanu
wśród społeczeństwa oraz przygotowania de-
mokratycznych wyborów (prezydenckich, parlamentarnych, prowincjo-
nalnych). na konferencjach międzynarodowych w tokio (2002 r.) oraz
berlinie (2004 r.) ue i jej państwa członkowskie zaoferowały łącznie oko-
ło 3,1 mld euro pomocy inansowej (czyli około 30 proc. globalnej pomo-
cy inansowej) na powojenną odbudowę Afganistanu i jego rozwój w la-
tach 2002-2006. następnie na międzynarodowej konferencji w londynie
(31 stycznia – 2 lutego 2006 r.) ue i jej członkowie wyasygnowali łącz-
nie około 2 mld euro celem wsparcia w latach 2007-2013 implementacji
1) mechanizm szybkiego reagowania ue (
EU Rapid Reaction Mechanism
) to instrument
długoterminowego rozwoju, w ramach którego misje rozpoznawcze mogą przeprowadzić
natychmiastową identyikację potrzeb na miejscu i odpowiednio zaplanować niezbędne
działania.
187
Pakietu dla Afganistanu (Afghanistan Compact)
2
oraz powiązanych z nim
programów i strategii sektorowych. sama komisja europejska przyzna-
ła wówczas pomoc w wysokości 150 mln euro (łącznie od 2002 r. ke
przekazała Afganistanowi ponad 1 mld euro).
ke otworzyła swoje przedstawicielstwo w kabulu w lutym 2002 r. oraz
mianowała w grudniu 2001 r. swojego specjalnego przedstawiciela (eusr)
w Afganistanie. od czerwca 2002 r. stanowisko to piastuje francese
Vendrell
3
. jego zadaniem jest promowanie celów unijnej wspólnej polityki
zagranicznej i bezpieczeństwa (wpzib), szczególnie zaś podejmowanie
działań dla wzmacniania pokoju i stabilności w Afganistanie oraz utrzy-
mywania bliskich kontaktów z jego władzami i krajami sąsiednimi. eusr
jest wspomagany przez niewielki zespół doradców.
11 lutego 2003 r. ke przyjęła pierwszą
Strategię Narodową dla
Afganistanu na lata 2003-2006
, która określiła priorytetowe obszary dzia-
łań, zakres oraz formy pomocy ue dla tego państwa. zakontraktowane na
jej podstawie środki zostały wykorzystane przy wdrażaniu projektów re-
formy afgańskiej administracji publicznej, rozwoju gospodarczego, w tym
zwalczania upraw maku opiumowego oraz odbudowy infrastruktury i sy-
stemu opieki zdrowotnej. unijne wsparcie otrzymały też programy roz-
minowania, szkolenia afgańskich sił policyjnych, budowy społeczeństwa
obywatelskiego oraz niezależnych mediów.
16 listopada 2005 r. została podpisana unijno-afgańska deklaracja politycz-
na:
Zaangażowanie we wspólne partnerstwo UE–Afganistan
. nie rozszerzyła
ona dwustronnych relacji między brukselą a kabulem, czy zakresu zaanga-
żowania ue w Afganistanie, ale sformalizowała roczne spotkania na szczeb-
lu ministerialnym (pierwsze takie spotkanie odbyło się 31 stycznia 2006 r.),
niezwykle istotne dla koordynacji działań humanitarnych i pomocowych.
zobowiązanie się wspólnoty do dalszego wspierania przemian demokratycz-
nych w Afganistanie zostało również wielokrotnie zapisane w konkluzjach
rady ue (np. z 30 stycznia 2006 r. czy 15 grudnia 2006 r.).
główne obszAry dziAłAń ue w AfgAnistAnie
w porozumieniu z kabulem, państwa ue oraz komisja europejska prze-
jęły główną rolę koordynującą wysiłek reformatorski w różnych sektorach
188
bezpieczeństwo nArodowe
i-ii - 2007 /3-4
afgańskiej państwowości. wielka brytania pełni rolę przewodnią w dzia-
łaniach antynarkotykowych w Afganistanie. tymczasem włochy wspoma-
gają władze tego kraju w reformach systemu sądownictwa (przeznaczyły
one już na ten cel ponad 40 mln euro), zaś niemcy – szkoleniu afgańskiej
policji (niemcy wydały na te szkolenia ponad 70 mln euro i przeszkoliły
około 35 tys. afgańskich policjantów). francuzi pełnili funkcję koordynu-
jącą przy tworzeniu zrębów afgańskiego parlamentaryzmu. ponadto, ke
wspólnie z bankiem światowym odpowiada za rozwój obszarów wiejskich
i rolnych w Afganistanie, zaś wspólnie z usA – za budowę w tym państwie
systemu opieki zdrowotnej.
jak już wspomniano, ke wydała w latach 2002-2006 na odbudowę po-
wojenną Afganistanu ponad 1 mld euro, w tym między innymi:
• około 236 mln euro na rozwój obszarów wiejskich, promocję
alternatywnych (wobec uprawy maku opiumowego) metod gospo-
darowania oraz bezpieczeństwo żywnościowe;
• około 393 mln euro na reformę afgańskiej administracji publicznej,
budowę instytucji publicznych, wzmocnienie pozycji rządu central-
nego. warto dodać, że ke jest trzecim, co do wielkości donatorem
Funduszu Zaufania na rzecz Odbudowy Afganistanu
(Artf) oraz
głównym sponsorem (około 135 mln euro w latach 2003-2006)
Funduszu Zaufania na rzecz Prawa i Porządku w Afganistanie
(lotfA). ten ostatni instrument służy m.in. do inansowania
działalności afgańskiej policji, jej wyszkolenia oraz wyposażenia.
• około 21 mln euro na program budowy społeczeństwa obywatelskiego
i ochrony praw człowieka;
2) pakiet określa kompleksowy plan reform w Afganistanie w trzech ilarach:
(1) bezpieczeństwo; (2) zarządzanie państwem, rządy prawa, prawa człowieka;
(3) rozwój społeczny i gospodarczy. będzie on realizowany w ramach
Narodowej
Strategii Rozwoju Afganistanu
, przedstawionej przez rząd w kabulu.
3) jego mandat obejmuje: (1) przyczynianie się do spójnej i pełnej implementacji
porozumienia z bonn oraz wszystkich rezolucji onz w sprawie Afganistanu;
(2) zachęcanie regionalnych aktorów do udzielania wsparcia Afganistanowi;
(3) wspieranie działań podejmowanych przez i onz oraz specjalnego przedstawiciela
sekretarza generalnego onz w Afganistanie.
189
[ Pobierz całość w formacie PDF ]