Zamkowska S. Odbudowa kolei panstwowych po r. 1945, Technika
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Stanis�awa Zamkowska__Odbudowa i funkcjonowanie kolei polskich__w latach 1944-1949____Warszawa 1984____WST�P____Przedmiotem pracy jest odbudowa i funkcjonowanie transportukolejowego Polski w warunkach zniszcze� wojennych i przemianspo�eczno - gospodarczych w latach 1944 - 1949. W szczeg�lno�ciprzedstawione zosta�y zniszczenia wojenne, problemy zwi�zane zdzia�alno�ci� kolei w okresie jej militaryzacji w latach 1944 -1945, zbadane przyczyny trudno�ci transportowych wyst�puj�cych naprze�omie lat 1945/1946 oraz pokazane g��wne kierunki odbudowy kolei wokresie planu 3 - letniego. Kolej by�a w tym okresie newra�lgicznym punktem ca�ej gospodarki. Trudno�ci wyst�puj�ce na koleipowodowa�y automatycznie trudno�ci w gospodarce ca�ego kraju. Beztransportu kolejowego w �wczesnych warunkach niemo�liwe by�oby urucho�mienie jakiegokolwiek dzia�u gospodarki narodowej. Z braku innychga��zi transportu, koleje obs�ugiwa�y niemal ca�o�� przewoz�w towaro�wych i pasa�erskich kraju. Punktem wyj�cia do rozwa�a� za�wartych w ksi��ce jest syntetyczne spojrzenie na rozw�j i rozmie�szczenie sieci kolejowej kraju przed 1944 rokiem. Jest to niezb�dne, aby okre�li� jakie elementy infrastrukturalne i eksploatacyjne by��y dziedzictwem okresu zabor�w, jakie zosta�y wzniesione w okresiemi�dzywojennym, jakie wreszcie zastano po II wojnie �wiatowej, poogromnych zniszczeniach dokonanych przez okupanta hitlerowskiego.W rozdziale drugim przedstawiono funkcjonowanie transportu ko�lejowego w okresie gospodarki wojennej od lipca 1944 da sierpnia 1945roku.Rozdzia� ten zosta� opracowany g��wnie na podstawie materia���w archiwalnych i przedstawia pierwsze kroki uruchamiania ko�lei w trudnych warunkach zdeterminowanych spu�cizn� wojenn� i trwaj�cy�mi dzia�aniami wojennymi, w walce o wyzwolenie kraju i ostatecznerozgromienie hitlerowskich Niemiec. Om�wiono r�wnie� struktur�organizacyjn� kolei, wsp�prac� administracji kolei z radzieckimiw�adzami wojskowymi w zakresie odbudowy kolei i zaspokajaniempotrzeb transportowych frontu i zaplecza oraz gospodarki. Rozdzia�trzeci obejmuje pierwszy okres pokojowej gospodarki na kolei,jej wyni�ki w zakresie odbudowy i dzia�alno�ci przewozowej, zagadnienia zatrud�nienia, rozdzia�u �rodk�w inwestycyjnych oraz polityki taryfo�wej.Przeprowadzona analiza pozwoli�a na uchwycenie przyczyn szczeg�lnychtrudno�ci transportowych, kt�re wyst�pi�y jesieni� 1945 roku. Wrozdziale czwartym om�wiono rozw�j transportu w okresie Trzylet�niego Planu Odbudowy Gospodarczej w latach 1947-1949, planowanewielko�ci zada� dla kolei oraz ich realizacj� w zakresie budowy inapraw linii kolejowych, most�w i urz�dze�, taboru, przewoz�w,wska�nik�w techniczno-eksploatacyjnych i gospodarki finansowej.Przedstawiono r�wnie� organizacj� kolei i zagadnienia wsp�pracy mi�dzynarodowej (um�wi konwencji kolejowych). s.7.Rozdzia� IDZIEDZICTWO HISTORYCZNEGO ROZWOJU KOLEI NA ZIEMIACH POL�SKICHCZYNNIKI I WARUNKI ROZWOJU SIECI KOLEJOWEJ1Aktualny stan kolei wPolsce jest dziedzictwem jej historycznego rozwoju w okresie ponad 140lat. Czynniki,kt�re decydowa�y o rozwoju kolei na ziemiach polskich,pocz�wszy od 1842 roku,mo�na sprowadzi� do uwarunkowa� politycz�nych, militarnych, geograficznych i gospodarczych, przy czymstopie� ich wp�ywu zmienia� si� w poszczeg�lnych okresach. Ocenia�j�c uk�ad i funkcjonalno�� polskiej sieci kolejowej w obecnych warun�kach, pami�ta� trzeba, �e 60 % jej d�ugo�ci wytrasowano jeszcze wXIX wieku, a 81 % przed wybuchem I wojny �wiatowej.Wi�kszo�� obec�nych linii magistralnych powsta�a ju� w pierwszych dziesi�cioleciachrozwoju kolejnictwa [37).Uwzgl�dniaj�c og� warunk�w w ich rozwojuhistorycznym, mo�na wyr�ni� kilka charakterystycznych okres�w roz�woju sieci kolejowej w Polsce.Okres od 1842 do 1880 roku charaktery�zuj�cy si� budow� pierwszych, a jednocze�nie g��wnych po��cze� kolejo�wych Polski (rys. 1). By� to okres, w kt�rym poszczeg�lni zaborcypodporz�dkowywali przebieg linii w�asnym celom gospodarczym, strategi�cznym i politycznym. Tempo budowy zale�ne by�o od sytuacji ekonomicz�nej pa�stw zaborczych oraz od prowadzonej polityki komunikacyjnej.Doprowadzi�o to pocz�tkowo do zerwania i os�abienia naturalnych po���cze� komunikacyjnych mi�dzy ziemiami Polski pod r�nymi zaborami.R�wnolegle post�powa�a integracja zagarni�tych teren�w z orga�nizmami politycznymi i gospodarczymi pa�stw zaborczych, tym sil�niejsza, im bardziej rozwini�ta by�a sie� komunikacyjna. Pracenad liniami kolejowymi podj�to r�wnocze�nie we wszystkich trzech zabo�rach; najszybciej jednak i najwi�cej budowano na ziemiach pod zaborempruskim. Przy�wieca�y temu cele gospodarcze zwi�zane z wywozem w�glaz Zag��bia, cele handlowe zwi�zane z wywozem produkt�w �ywno��ciowych z Wielkopolski do Szczecina i Berlina, militarne wspie�raj�ce strategi� wojenn�, i germanizacyjne realizowane w inte�resie rozwoju osadnictwa niemieckiego. Wi�kszo�� linii kolejowychPrus zorientowana by�a na Berlin jako centrum uk�adu. Ta orienta�cja zosta�a utrwalona przez nast�pne inwestycje i widoczna jest dodzisiaj w uk�adzie sieci kolejowej Polski, chocia� kierunkiprzewoz�w zmieni�y si� diametralnie. Do najwa�niejszych liniikolejowych, zrealizowanych w tym okresie na ziemiach pod zaborempruskim, nale�y zaliczy�: Kolej G�rno�l�sk�, Kolej Krakowsko - �l�s�k�, linie Wroc�aw - Pozna� i Pozna� - Szczecin, Kolej Wschodni�z Kr�lewca do Berlina, Kolej Pozna�sko - Bydgosko - Toru�sk�, lini� g�rsk� �wiebodzice - Wa�brzych i inne.Linie kolejowe budowane w Kr�lestwie Polskim mia�y na celu po��czenie Warszawy z Zag��biem D��browskim, w przysz�o�ci z Wiedniem (Droga �elazna Warszawsko -Wiede�ska), a tak�e po��czenie Warszawy /s.9z g��wnymi o�rodkamicarskiej Rosji Warszawa - Petersburg, Warszawa - Moskwa). Tempo roz�woju sieci by�o tutaj znacznie mniejsze ni� w Prusach, brakowa�owielu g��wnych po��cze�, zw�aszcza w strefach przygranicznych. By�oto konsekwencj� polityki strategicznej rz�du carskiego, kt�ry celowohamowa� rozbudow� sieci komunikacyjnej. Bezdro�a mia�y utrudnia�ruch wojsk nieprzyjaciela w wypadku wojny. Dlatego te� wzd�u� granicKr�lestwa Polskiego powsta�y szerokie pasy pozbawione szlak�w kolejo�wych, tzw. pustki przygraniczne. Z du�ym op�nieniem po��czono Za�g��bie z Lubelszczyzn� i Podlasiem, ��d� z Wielkopolsk� i inne ob�szary. Stosunki gospodarcze z po�udniowo - zachodnimi guberniamiRosji u�atwia�a Kolej Nadwi�la�ska (tranzytowa) oraz linia zBrze�cia do Grajewa. Linie na terenie zaboru rosyjskiego mia�y r�nyrozstaw tor�w (szerokotorowe - 1524 mm, normalnotorowe -1435 mm, w�s�kotorowe - 1000, 600, 750, 850, 900 mm). /s.10.W zaborze austriac�kim kierunki linii kolejowych odpowiada�y wymaganiom gospodarczymi strategicznym Austrii, a ich przebieg w du�ym stopniu by�uzale�niony od rze�by terenu. Polityka transportowa mia�a zapew�ni� powi�zanie ziem polskich z Wiedniem i portami Morza Adriatyc�kiego, zapewniaj�c wyw�z taniej �ywno�ci oraz surowc�w. Pierwsza li�nia kolejowa w Galicji (Krak�w - Mydlniki - Trzebinia - Szczakowa -Maczki),zbudowana w 1848 roku, ��czy�a Krak�w z Zag��biem G�rno�l�s�kim i Warszaw�. Kolejne linie to: po��czenia transkarpackie Prze�my�l - �upk�w i Tarn�w - Muszyna, odga��zienie Kolei P�nocnej doBielska i kilka innych po��cze� kolejowych.Charakterystyczne dla po�cz�tkowego okresu rozwoju sieci kolejowej na ziemiach polskich jest to,�e we wszystkich trzech zaborach pierwsze linie kolejowe bieg�y wstron� zag��bia w�glowego, a nie do stolic pa�stw zaborczych. Wskazu�je to na dominacj� motyw�w gospodarczych przy planowaniu pierwszychlinii kolejowych (du�e zapotrzebowanie na w�giel).Okres budowy liniidrugorz�dnych i dojazdowych od 1881 do 1914 roku, przy czym dotyczy�oto g��wnie teren�w po�o�onych w zaborach pruskim i austriackim. Obokkolei normalnotorowych budowano sie� linii w�skotorowych, zw�asz�cza w okr�gach rolniczych (Wielkopolska, Pomorze, �l�sk). Tu�przed wojn� pojawi�y si� na �l�sku pierwsze koleje elektryczne (w1914 roku - 35 km). Najstarsze linie kolejowe Polski, zbudowane do 1885roku, przedstawia rysunek 3. Ukszta�towana w okresie zabor�w sie�kolejowa Polski, z punktu widzenia integracji ziem polskich, mia�acharakter niekorzystny. Stanowi�a ona trzy odr�bne uk�ady komuni�kacyjne. Poszczeg�lne dzielnice Polski s.11.nie mia�y dobrychpo��cze� kolejowych mi�dzy sob�. Nie by�o np. bezpo�rednich po��cze�mi�dzy Warszaw� a Poznaniem czy Warszaw� i Krakowem. Podczas gdyw innych pa�stwach powstawa�y z regu�y koncentryczne systemy kole�jowe zbiegaj�ce si� w stolicy, Polska posiada�a taki system jedy�nie na obszarze b. Kr�lestwa Polskiego, natomiast koleje b. zaborupruskiego i Galicji wykazywa�y tendencje od�rodkowe.G�sto�� sieciby�a bardzo nier�wnomierna w poszczeg�lnych dzielnicach.W Kr�lestwie 1 km linii przypada� na 36,5 km powierzchni kraju, w Gali�cji na 19,5 km , w Pozna�skim na 8,5 km .Do wybuchu I wojny ukszta��towa�a si� zasadnicza infrastruktura kolejowa Polski. D�ugo��sieci kolejowe...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]