Zgaga – palący problem, Zdrowie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Zgaga – palący problemNazywana jest często, niezbyt fortunnie, nadkwasotą, bo mogą jej towarzyszyć kwaśne odbijania lub wrażenie obecności kwasu w jamie ustnej. Zgaga, czyli uczucie palenia lub pieczenia za mostkiem, promieniuje z nadbrzusza ku górze, aż do szyi, a niekiedy również do pleców, barków, karku i szczęk. Coraz więcej osób szuka sposobu, by się jej pozbyć.Stwierdzono, że ta dolegliwość przewodu pokarmowego występuje codziennie u 5-10 proc. mieszkańców krajów wysoko rozwiniętych, a raz w tygodniu skarży się na nią co piąta osoba. Wbrew powszechnemu przekonaniu zgaga (łac. pyrosis), zwykle nie jest wynikiem nadmiernej produkcji kwasu solnego w żołądku, czyli nadkwaśności. Większość chorych zgłaszających się ze zgagą do lekarza wykazuje prawidłowe wydzielanie żołądkowe. Poza tym choroby związane z nadprodukcją kwasu solnego występują w rzeczywistości stosunkowo rzadko. Co zatem powoduje powstanie tej uciążliwej dolegliwości?Refluks żołądkowo-przełykowyZgaga jest wynikiem cofania się treści pokarmowej z żołądka (tzw. refluksu żołądkowo-przełykowego).Przyczyną mogą być zaburzenia nerwicowe, ale w zdecydowanej większości przypadków dolegliwość stanowi następstwo wstecznego odpływu kwaśnej zawartości żołądka do przełyku, a nawet jamy ustnej. Zjawisko to, określane mianem refluksu (zarzucania) żołądkowo - przełykowego, jest spowodowane upośledzoną czynnością naturalnej bariery między przełykiem a żołądkiem (przede wszystkim dolnego zwieracza przełyku).W kilku ostatnich dekadach zaobserwowano wzrost zapadalności na to schorzenie, czemu towarzyszy zmniejszona zapadalność na chorobę wrzodową żołądka. Szacuje się, że choroba refluksowa odpowiada za około 75 proc. przypadków zgagi.Powtórka z fizjologiiWarto uświadomić sobie, że u każdego z nas błona śluzowa przełyku ma okresowo kontakt z kwasem solnym i nie każdy refluks jest zjawiskiem nieprawidłowym. Istnieje tzw. refluks fizjologiczny, który pojawia się u zdrowych osób jako wyraz przejściowego obniżenia napięcia dolnego zwieracza przełyku, zwłaszcza po obfitych, ciężkostrawnych posiłkach czy napojach gazowanych. Ponieważ pH soku żołądkowego jest bardzo niskie (może okresowo wynosić 1,0), pojawia się pytanie, dlaczego tak kwaśna treść nie uszkadza przełyku i żołądka u osób zdrowych? Decydują o tym czynniki ochronne. W przypadku żołądka podstawowe znaczenie ma warstwa śluzu pokrywająca jego ściany i ograniczająca przenikanie jonów wodorowych, integralność komórek nabłonka oraz przepływ krwi, niezbędny do zaopatrzenia w tlen i składniki odżywcze.Z kolei błona śluzowa przełyku, mimo że pokryta grubszym nabłonkiem, jest bardziej wrażliwa na uszkadzające działanie treści żołądkowej, zawierającej poza kwasem solnym także enzymy trawienne, a niekiedy również żółć, choćby dlatego, że ilość śluzu jest tu niewielka. Na szczęście przełyk nie jest bezbronny wobec tzw. czynników agresji zawartych w zarzucanej treści. Prawidłowa różnica ciśnień między klatką piersiową a jamą brzuszną powodowałaby prawie stałe zarzucanie treści żołądkowej do przełyku, gdyby nie mechanizmy antyrefluksowe, z których najważniejszy to ciśnienie dolnego zwieracza przełyku. W spoczynku przewyższa ono ciśnienie w żołądku, a zmniejsza się, gdy skurcze wywołane połykaniem docierają do dalszej części przełyku. Jednak nawet wtedy pozostaje ono wyższe od ciśnienia w świetle żołądka.Znaczenie ochronne ma również oczyszczanie przełyku z kwasu, na które wpływa wydzielanie śliny i dwuwęglanów, kurczliwość przełyku oraz siła grawitacji. Po epizodzie refluksu treść żołądkowa jest zobojętniana przez związki zawarte w ślinie i wydzielinie błony śluzowej przełyku, a następnie wraca do żołądka dzięki jego skurczom. Warto podkreślić, że nocą aktywność motoryczna i wydzielanie śliny zmniejszają się, a czas kontaktu treści żołądkowej z błoną śluzową przełyku ulega wydłużeniu.Jedna dolegliwość – wiele przyczynKluczowym czynnikiem sprzyjającym pojawieniu się zgagi jest obniżenie ciśnienia dolnego zwieracza przełyku oraz zaburzenia kurczliwości przełyku wskutek niektórych chorób wrodzonych, zapalenia oraz chorób ogólnoustrojowych, jak cukrzyca czy twardzina układowa. Na jej wystąpienie ma też wpływ otyłość, przepuklina rozworu przełykowego, zaburzenia wydzielania śliny i czynności motorycznej żołądka. Zgaga jest odczuwana częściej w przypadku rozdęcia żołądka i upośledzenia jego kurczliwości, co sprzyja zaleganiu treści pokarmowej. Należy pamiętać, że prawdopodobieństwo pojawienia się tej dolegliwości zwiększa wiele popularnych leków stosowanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej, astmy oskrzelowej, jak również doustne środki antykoncepcyjne.Zgaga może być również objawem niestrawności czynnościowej, nowotworu złośliwego, chorób dróg żółciowych, czy zapalenia żołądka. To ostatnie rozwija się w wyniku zachwiania równowagi między czynnikami ochronnymi, a czynnikami agresji, wśród których wymienia się m.in. zakażenie Helicobacter pylori, alkohol, żółć, palenie tytoniu, niektóre leki oraz ostre przyprawy. Należy pamiętać, że uczucie pieczenia za mostkiem nie musi być następstwem chorób przewodu pokarmowego i może towarzyszyć chorobie niedokrwiennej serca czy zapaleniu części chrzęstnych żeber.Kiedy dokucza?Zgaga nasila się zwykle po zgięciu tułowia do przodu (np. podczas wiązania sznurówek, podnoszenia przedmiotów z podłogi), w trakcie parcia oraz w pozycji leżącej. Dlatego wiele osób dostrzega problem dopiero po położeniu się do łóżka, zwłaszcza po obfitej, późnej kolacji.Ponadto przez zwiększenie wydzielania żołądkowego i/lub zmniejszenie napięcia dolnego zwieracza przełyku zgagę wywołują lub nasilają niektóre napoje i składniki pokarmowe, jak: tłuszcze, czekolada, mięta pieprzowa, kawa i alkohol. Czasami chorzy źle znoszą surowe potrawy o dużej zawartości błonnika i owoce drobnopestkowe.Zmiana diety i złych nawykówLeczenie zgagi powinno być ukierunkowane na przyczynę tej dolegliwości. W postępowaniu niefarmakologicznym zwraca się uwagę na unikanie sytuacji i czynników, które sprzyjają refluksowi. U osób z nadwagą i otyłością zaleca się zmniejszenie masy ciała. Chorzy z patologicznym refluksem nie powinni wykonywać pracy w pozycji zgiętej oraz nosić zbyt obcisłej odzieży. Wezgłowie łóżka powinno być uniesione ok. 15 cm, aby ułatwić oczyszczanie przełyku z kwasu w nocy. Konieczne jest rzucenie palenia papierosów oraz unikanie alkoholu.Dużą rolę przypisuje się także zmianie nawyków żywieniowych polegającej nie tylko na zmniejszeniu kaloryczności i objętości posiłków, ale również ograniczeniu spożycia tłuszczów, czekolady i pokarmów wzdymających. Zaleca się pokarmy bogatobiałkowe, a posiłki należy spożywać najpóźniej 2-3 godziny przed snem. Niekorzystne jest przyjmowanie pozycji leżącej bezpośrednio po posiłku. Odradza się kawę, mocną herbatę i napoje gazowane, zwłaszcza typu cola. Dolegliwości mogą również nasilać owoce cytrusowe i sok pomidorowy. Ponadto w miarę możliwości należy unikać leków zaburzających motorykę przełyku i żołądka.Pomoc z aptekiNiestety, u wielu osób nawet rygorystyczne przestrzeganie tych zaleceń nie pozwala na wyeliminowanie dolegliwości. W takiej sytuacji stosuje się leki, z których wiele dostępnych jest bez recepty. Do tej grupy należą środki zobojętniające kwaśną treść żołądkową (tzw. antiacida), o najdłuższej historii w leczeniu objawowym zgagi. To najczęściej preparaty wapnia, magnezu i glinu, dostępne także w postaci tabletek musujących lub zawiesiny, co zwiększa powierzchnię kontaktu z błoną śluzową przełyku i żołądka. Nowsze preparaty zawierają dodatkowo kwas alginowy, który tworzy pianę na powierzchni płynnej treści żołądkowej w przełyku. Tzw. leki mukoprotekcyjne, czyli osłaniające błonę śluzową, zwiększają odporność tkankową, neutralizują kwas solny oraz wiążą drażniące sole żółciowe.Środki te przynoszą szybką ulgę i uchodzą za preparaty bezpieczne, co nie znaczy, że nie mają wad. Po pierwsze, wykazują działania niepożądane, które ujawniają się zwłaszcza podczas ich stosowania w dużych dawkach i przez długi czas, szczególnie u chorych na nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, wątroby czy nerek. Preparaty zawierające magnez mogą powodować biegunkę, glin – zaparcia, a wodorowęglan sodu – wzrost ciśnienia tętniczego i wzdęcia. Niewątpliwym minusem wymienionych leków jest konieczność częstego przyjmowania preparatów, krótkotrwały efekt i ryzyko nawrotu dolegliwości wkrótce po zaprzestaniu ich stosowania oraz brak istotnego wpływu na wydzielanie kwasu solnego.Na ich tle korzystniej prezentują się leki hamujące wydzielanie kwasu solnego przez blokowanie receptorów histaminowych oraz inhibitory pompy protonowej. Ta ostatnia grupa cechuje się szczególnie cennymi właściwościami, jak: zmniejszenie produkcji kwasu solnego niezależnie od rodzaju bodźca wydzielniczego, wysoka skuteczność, wygodne stosowanie (zwykle jeden raz dziennie) i rzadkie występowanie działań ubocznych.Dodatkowo, w razie utrzymywania się dolegliwości, okresowo można stosować leki wspomagające kurczliwość przewodu pokarmowego i zmniejszające prawdopodobieństwo wstecznego zarzucania treści żołądkowej. W razie nieskuteczności takiego postępowania konieczne może być leczenie zabiegowe.Przeczytaj więcej o zmianach na języku mogących świadczyć o nadkwasocie!Tekst: dr n. med. Dorota KsiądzynaŹródło: Żyjmy dłużej
[ Pobierz całość w formacie PDF ]