Zespół przedwczesnego zużywania chrząstki stawowej, dysfunkcje narządów ruchu
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Je¥li tkwi w nas bÆåd, to jest to, jak sådzæ, bÆåd znajomo¥ci rzeczy, stary bÆåd,
który polega na zbyt pÆytkim wnikaniu w przyczyny, na przyjmowaniu do
wiadomo¥ci zwykÆych objawów bez próby ich wyja¥nienia.
John A. Ryle
(Naturalna Historia Chorób)
ZespóÆ przedwczesnego zuºywania
i zuºycia chrzåstki stawowej
Precocious wear out syndrome of the articular cartilage
Artur Dziak
Klinika Ortopedii i Rehabilitacji II WydziaÆu Lekarskiego
Akademii Medycznej w Warszawie
Streszczenie
Wielu pacjentów jest rozczarowanych, ºe wyniki le-
czenia nie så trwaÆe. Zapominajå oni, jak stosunko-
wo mÆoda jest nasza wiedza na temat chrzåstki sta-
wowej i jak gwaÆtownie spadÆa na nas epidemia
osteoarthritis.
Podwaliny pod nowoczesnå wiedzæ na temat biolo-
gii i leczenia chorób i uszkodzeñ chrzåstki stawowej
stworzyÆo niewielu. Mimo to w chwili obecnej sto-
imy w obliczu wielkich postæpów terapii w tej dzie-
dzinie zarówno w zakresie wypeÆniania ubytków,
jak teº restaurowania caÆych powierzchni no¥nych
stawów. Majåc to na wzglædzie musimy bardziej
precyzyjnie korzystaì tak z postæpów techniki chi-
rurgicznej, jak teº osiågniæì na polu biologii
chrzåstki stawowej. [Acta Clinica 2001 1:5-9]
Summary
Many patients are dismayed that long-term surgical
results are not available. They forget how new is our
knowledge of the joint surfaces and how recently
this epidemic of osteoarthritis has been thrust upon
us.
Only a few men made enormous contributions and
produced the foundation that gives us today signifi-
cant insight as well as scientific knowledge. We are
in the dawn of greatly improved treatment of the ar-
ticular cartilage that will consist of the implantation
of the joint surfaces to fill defects or restore
weight-bearing surfaces. Tomorrow we must be pre-
pared to be precisly selective in our use of surgical
and biological advances as we entertain more comp-
lex treatment. [Acta Clinica 2001 1:5-9]
SÆowa kluczowe:
historia, chrzåstka, techniki
chirurgiczne
Key words:
history, cartilage, operative techniques
ZespóÆ przedwczesnego zuºywania
i zuºycia chrzåstki stawowej stanowi
w pewnym sensie chorobæ cywilizacyjnå,
gdyº jest znamienny dla wspóÆczesnych
czasów. Do niedawna, ta wysoce okale-
czajåca choroba byÆa domenå osób starze-
jåcych siæ i starych; w chwili obecnej do-
tyczy juº tzw. mÆodych dorosÆych a nawet
mÆodzieºy.
Chociaº wiele róºnorodnych czynni-
ków zÆoºyÆo siæ na istniejåcå sytuacjæ to
znawcy zagadnienia så zgodni, ºe gÆównå
przyczynå zespoÆu przedwczesnego zuºycia
chrzåstki stawowej så sumujåce siæ przeciå-
ºenia i mikrourazy, o które tak Æatwo we
wspóÆczesnym ¥wiecie. Dzieje siæ tak za-
równo z powodu przekarmiania i prowa-
dzenia sedentaryjnego trybu ºycia, jak po-
Tom 1, Numer 1 •
5
Acta Clinica
ruszania po twardych nawierzchniach ulic
czy podÆóg szkóÆ, domów, a nawet sztucz-
nych nawierzchni boisk i stadionów, a tak-
ºe okazyjnego jedynie podejmowania ìwi-
czeñ fizycznych przy jednoczesnym sporto-
wym i zawodowym przeciåºaniu stawów.
WspóÆczesna cywilizacja, powodujåc
powszechnå na ¥wiecie migracjæ ludzi ze
wsi do miast jednocze¥nie ograniczyÆa,
w sposób szkodliwy, naturalne hartowanie
narzådu ruchu. Po prostu odpadÆa wiæk-
szo¥ì wysiÆków i prac fizycznych wykony-
wanych w domu czy koÆo domu i co wiæcej,
nogi, których przeznaczeniem jest przecieº
przenoszenie ciaÆa w przestrzeni przestaÆy
byì regularnie ìwiczone z powodu rozwoju
mechanicznych ¥rodków lokomocji — po-
jazdy, windy, ruchome chodniki, fotele na
kóÆkach itp. Jakby tego byÆo maÆo doszÆy
szkodliwe obciåºenia mechaniczne stawów
z powodu tylko okazjonalnie wykonywa-
nych ìwiczeñ fizycznych — zajæcia typu
sportowego, ¥cieºki zdrowia, aerobiki, si-
Æownie itp.
Nie bez znaczenia så takºe specyficzne
zagroºenia jakie niesie ze sobå sport
wyczynowy, w którym z reguÆy mamy do
czynienia z nadmiernå czy wræcz rabun-
kowå eksploatacjå narzådu ruchu. To
wÆa¥nie powoduje, ºe w¥ród sportowców
spotykamy wspóÆcze¥nie zespoÆy zuºycia
tkankowego, które jeszcze do niedawna za-
rezerwowane byÆy dla osób starzejåcych siæ
i starych.
Poglådy na temat fizjologii oraz lecze-
nia chorób i uszkodzeñ chrzåstki stawowej
ulegajå bezustannej ewolucji. O ile jeszcze
Hunter
, w roku 1743, pisaÆ „Od czasów
Hippokratesa wiadomo, ºe chrzåstka raz
uszkodzona nigdy siæ nie goi”, za¥ po stu
latach (rok 1849)
Leida
twierdziÆ „uszko-
dzone fragmenty chrzåstki nigdy siæ nie
zrastajå, chrzåstka stawowa nie ma wÆas-
no¥ci regeneracyjnych”, to juº w 1851 roku
Redfern
przedstawia histologiæ zranieñ
chrzåstki stawowej, a co wiæcej stwierdza,
ºe „uszkodzenia gojå siæ sposobem wrasta-
nia tkanki wÆóknistej wychodzåcej z sub-
stancji miædzykomórkowej chondrocytów
chrzåstki stawowej”.
Próby leczenia chorej chrzåstki podej-
muje 100 lat póªniej
Magnusson
(rok
1941) sposobem tzw.
„debridement”
wy-
ja¥niajåc, ºe mechaniczne usuniæcie czyn-
ników draºniåcych opóªnia przebieg zuºy-
wania stawu i byì moºe bædzie w stanie
powstrzymaì przebieg choroby. W roku
1959
Pridie
wprowadza aktualnå do dzi¥
metodæ nawiercania obnaºonej z chrzåstki
warstwy podchrzæstnej ko¥ci, uzaleºniajåc
jednocze¥nie zakres debridement (w tym
shaving i usuwanie osteofitów) od rozmia-
ru zniszczeñ stwierdzonych w czasie artro-
tomii. W roku 1971
Hjertquist i Lemerg
potwierdzajå, ºe chrzåstka powstaje je¥li
debridement nie jest zbyt gÆæbokie i pozo-
stawia siæ warstwæ korowå ko¥ci. Nastæpnie
przychodzå spostrzeºenia
Mitchella i She-
parda
(rok 1976), z których wynika, ºe nie-
wielkie otwory wywiercone w warstwie
podchrzæstnej oraz abrazja ko¥ci stymulujå
samoistnå naprawæ wzglædnie duºych
ubytków chrzåstki stawowej.
Do prawdziwego przeÆomu w leczeniu
patologii chrzåstki stawowej dochodzi jed-
nak dopiero pod koniec lat siedemdziesiå-
tych, kiedy to
Ficat
wprowadza metodæ
spongiolizacji,
czyli wycinania zniszczonej
chrzåstki z pozostawieniem odsÆoniætej
warstwy podchrzæstnej.
Richards i Loner-
gen
powoduje renesans koncepcji Pridiego.
Johnson
oraz
Friedman
propagujå ab-
razjæ, mechaniczne usuniæcie górnego po-
kÆadu warstwy podchrzæstnej ko¥ci w celu
odsÆoniæcia naczyñ krwiono¥nych i wytwo-
rzenia dobroczynnego skrzepu, za¥
Stead-
man
wprowadza leczenie sposobem wywo-
Æywania mikrozÆamañ (1985). W roku 1994
Brittberg
i wsp. przedstawiajå wstæpne
badania nad leczeniem gÆæbokich ubytków
chrzåstki przeszczepianiem autologicznych
chrondrocytów. Metoda dokonuje prawdzi-
6
• Marzec 2001
ZespóÆ przedwczesnego zuºywania i zuºycia chrzåstki
wego przeÆomu i w chwili obecnej to z niå
wiåºe siæ najwiæksze nadzieje.
Stare i u¥wiæcone tradycjå sposoby le-
czenia, w tym operacyjnego, przedwcze¥nie
zuºytych stawów juº nie wystarczajå. Siæga
siæ przeto po coraz to nowsze metody, ale
i one nie så w stanie speÆniì wszystkich
oczekiwañ pacjentów. Ståd tak po¥pieszny
obecnie na ¥wiecie trend do leczenia cho-
rób chrzåstki stawowej nie ograniczajåcego
siæ do korzystania z tradycyjnych narzædzi
chirurga, a wykorzystujåcego najnowsze
zdobycze szeroko rozumianej inºynierii
tkankowej, a nawet genetycznej.
Chrzåstka stawowa ma decydujåce zna-
czenie dla funkcji stawów, szczególnie sta-
wów koñczyn lokomocyjnych. Kaºda cho-
roba chrzåstki oznacza na dobrå sprawæ
powolnå ¥mierì stawu zmuszonego do pra-
cy w pozycjach wymuszonych i przy dzia-
Æaniu ruchów trickowych, z powodu poszu-
kiwania bezbolesnej amplitudy czy torów
ruchów. Z czasem, na skutek osÆabienia
stabilizatorów czynnych, w nastæpnie ogra-
niczenia naleºnej funkcji staw uzyskuje
zwiækszonå swobodæ ruchowå, a to ozna-
cza przedwczesne zuºycie chrzåstki sta-
wowej.
Paradoksem naszych czasów jest to, ºe
wbrew wymy¥laniu i konstruowaniu coraz
to nowszych ¥rodków lokomocji nogi så na-
dal potrzebne czÆowiekowi, niekiedy nawet
bardziej niº w wiekach minionych. Zdro-
wych nóg nie zaståpiå ºadne maszyny czy
zmy¥lne urzådzenia i o tym naleºy pamiæ-
taì podejmujåc siæ leczenia wszelkich dys-
funkcji.
Dzisiejsza Konferencja Naukowa orga-
nizowana jest z my¥lå wykroczenia poza
zaklæte rewiry dotychczas stosowanego le-
czenia farmakologicznego, kinezy- i fizyko-
terapeutycznego oraz operacyjnego zespo-
Æów przedwczesnego zuºycia chrzåstki sta-
wowej. Je¥li zamierzenie nasze speÆni po-
kÆadane w nim nadzieje oznaczaì to bædzie
kolejny krok w kierunku my¥lenia katego-
riami biologicznymi, w miejsce mechanicz-
nych, oraz leczenia na poziomie komórki.
Pi¥miennictwo
1. Dziak A.: Zdestabilizowane kolano, Reh. Med.,
1999,3,12
2. Dziak A., Tayara S.: Urazy i uszkodzenia
w sporcie. Kasper, Kraków 1999
3. Dziak A.: Niestabilno¥ì kolana, Mag. Med.
1999,4,6
4. Ficat RP: Spongiolisation: New treatment for di-
seased patellae. 1979, C.O.R.R. 144:74
5. Friedman MJ, Verasi CC, Fox JM, et al.: Prelimi-
nary results with abrasion arthroplasty in the osteo-
arthritic knee. Clin. Orthop 1984,182:200
6. Hjertquist SO, Lemberg R: Histologic audio-
graphic and microchemical studies with sponta-
neously healing osteochondral articular defects in
adult rabbits. Calcium and Tissue Research 1971,8:5
7. Hunter W: On the structure and diseases of arti-
culating cartilage. Philos. Trans R Soc Lond B Biol
Sci 1743, 9:267
8. Johnson LO: Arthroscopic abrasion arthroplasty.
Historical and pathological perspective: Present
status. Arthroscopy 1986,2:54
9. Leidy J: On the intimate structure and history of
articular cartilage. Am J Med Sci 1849, 17:277
10. Magnusson, P.B.: Joint Debridement. Surgical
Treatment of degenerative arthritis. Surgery Gyne-
cology and Obstetrics, 1941,73,1.
11. Mitchell N, Shepard N: Resurfacing of adult
rabbit articular cartilage by multiple perforations of
the subchondral bone. J Bone Joint Surg Am
1976,58:230
12. Pridie AH: The method of resurfacing osteoar-
thritic knee joints. J Bone Joint Surg Br 1959,41:618
13. Redfern P: On the healing of wounds and arti-
cular cartilage. Monthly Journal of Medical Science
1851:201
14. Richards RN, Lonergen RP: Arthroscopic surge-
ry for relief of pain in the osteoarthritic knee. Or-
thopedics 1984, 7:1705
15. Rodrigo JJ, Steadman JR, Silliman JF, et al.: Im-
provement of full thickness chondral defect healing
in the human knee after debridement and microf-
racture using continuos passive motion. Am J Knee
Surg 1994,7:109- 116
Tom 1, Numer 1 •
7
Acta Clinica
16. Steadman JR, Rodkey WG et al: Microfracture
technique for full-thickness chondral defects:
technique and clinical results. Op Tech in Orthop.
1997, 7:4 300 – 304
17. Wirth CJ, Rudert M. Techniques of cartilage
growth enhancement: a review of the literature.
Arthroscopy
.
1996; 12:300 – 308.
Adres do korespondencji / Address for correspon-
dence:
Prof. dr hab. Artur Dziak. Klinika Ortopedii
i Rehabilitacji II WydziaÆu Lekarskiego Akademii
Medycznej w Warszawie. 03-242 Warszawa, ul.
Kondratowicza 8.
8
• Marzec 2001
[ Pobierz całość w formacie PDF ]