Znieczulenie miejscowe głowy (anelgezja), Artykuły medyczne
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Anestezjologia i Ratownictwo 2009; 3: 198-205
Anestezjologia • Ratownictwo • Nauka • Praktyka / Anaesthesiology • Rescue Medicine • Science • Practice
ARTYKUŁ POGLĄDOWY/REVIEW PAPER
Wpłynęło/Submitted: 18.05.2009 • Poprawiono/Corrected: 14.06.2009 • Zaakceptowano/Accepted: 14.06.2009
© Akademia Medycyny
Analgezja regionalna
Głowa
Regional anaesthesia
The head
Grzegorz Kowalski
Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
Streszczenie
Analgezja regionalna w obrębie głowy jest jedną z częściej wykonywanych.
Stosowana jest w zabiegach chirurgicznych, postępowaniu przeciwbólowym, w dolegliwościach ostrych i
przewlekłych. Środki stosowane to: leki miejscowo znieczulające, neurolityczne.
Anestezjologia i Ratownictwo
2009; 3: 198-205.
Słowa kluczowe: analgezja, głowa, nerwy
Summary
Regional anesthesia of the head is frequently used for surgery and acute and/or chronic pain management.
Regional anesthesia can be carried out with local anesthetics and neurolytic drug.
Anestezjologia i Ratownictwo
2009; 3: 198-205.
Keywords: regional anaesthesia, head, nerves
Anatomia
nym składającym się z dużych korzeni czuciowych
i mniejszych ruchowych. Zwój Gassera (trójdzielny,
półksiężycowaty) leży w środkowym dole czaszkowym
w wycisku nerwu trójdzielnego, niedaleko wierzchołka
skalistego kości skroniowej. Obwodowe wypustki
zwoju tworzą:
➢ V1 - nerw oczny (
n. ophthalmicus
), który opusz-
cza czaszkę przez szczelinę oczodołową,
➢ V2 - nerw szczękowy (
n. maxillaris
) wychodzący
przez otwór okrągły,
➢ V3 - nerw żuchwowy (
n. mandibuleris
) wycho-
dzący przez otwór owalny. Czuciowa część nerwu
zaopatruje skórę twarzy aż do wierzchołka głowy
(rycina 1C), błonę śluzową ust, nosa i zatok
obocznych, zęby, oponę twardą w części przed-
Unerwienie tkanek i narządów głowy pochodzi od
XII nerwów czaszkowych (ryciny: 1A, 1B) i nerwów
splotów szyjnych: potylicznego większego (
occipitalis
major
) i potylicznego mniejszego (
occipitalis minor
).
Zakres unerwienia skóry głowy [1-3] pokazuje rycina
1C.
Nerw Trójdzielny
Nerw trójdzielny jest najczęściej blokowanym
nerwem czaszkowym.
■ Anatomia
Nerw V
jest największym nerwem czaszkowym
(ryciny: 2A, 2B). Jest mieszanym nerwem somatycz-
198
Anestezjologia i Ratownictwo 2009; 3: 198-205
Anestezjologia • Ratownictwo • Nauka • Praktyka / Anaesthesiology • Rescue Medicine • Science • Practice
A
B
C
Rycina 1. A. Nerwy czaszkowe i zakres unerwienia
B. Dół czaszkowy i przebieg nerwów
C. Zakres unerwienia skóry głowy
niej i środkowej dołu czaszkowego, przednią część
małżowiny usznej i przewodu słuchowego, część
błony bębenkowej.
Pozostałą część przewodu słuchowego uner-
wiają:
➢ nerw pośredni
(n. intermedius VI
),
➢ nerw językowo-gardłowy (
n. glossopharyngeus
IX
)
➢ nerw błędny (
n. vagus X
).
Poprzez nerw żuchwowy biegną informacje z pod-
niebienia twardego i mięsni żwaczy [1,3].
■ Blokada zwoju Gassera
Zwój Ga ssera jest najcz ę ściej blokowa ny m
zwojem głowy, wskazaniem do jego wykonania jest
długotrwała niepoddająca się leczeniu zachowaw-
czemu neuralgia nerwu trójdzielnego [1,2,4]. Blokada
A
B
Rycina 2. Nerw trójdzielny
A. Położenie w tkankach
B. Pień i gałązki oboczne
199
Anestezjologia i Ratownictwo 2009; 3: 198-205
Anestezjologia • Ratownictwo • Nauka • Praktyka / Anaesthesiology • Rescue Medicine • Science • Practice
A
B
Rycina 3. Blokada zwoju Gassera
A. Kąt wkłucia igły
B. Kierunek wkłucia igły
wykonywana jest pod kontrolą Rtg - AP i bocznym
- w celu potwierdzenia prawidłowego położenia igły.
Igła (elektroda w przypadku zastosowania termolezji)
20-22 G długości 9-12 cm wkłuwana jest około 3,5 cm
bocznie od linii kącika ust (rycina 3A) przyśrodkowo
w kierunku środka źrenicy, pod kątem około 45 stopni
(rycina 3B).
◉ Leki stosowane do blokady: Lidokaina 1-2%,
Bupiwakaina 0,125-0,25% w objętości 0,5-1 ml.
◉ Do neurolizy: alkohol 95%, glicerol 0,5-1 ml,
obecnie - termolezja RF.
Czas działania blokad to kilka do kilkunastu
godzin, neurolizy - kilka tygodni do kilkunastu mie-
sięcy.
Główne pnie nerwowe w ychodzące ze zwoju
gwiaździstego to:
V1 - nerw oczny
- prowadzi włókna czuciowe,
wchodzi do oczodołu przez górną szczelinę oczodołu,
następnie dzieli się na:
➢ A - nerw łzowy zaopatrujący spojówkę oka i nie-
wielką część skóry bocznego kąta oka i gruczoł
łzowy;
➢ B - nerw nosowo-rzęskowy zaopatrujący górno-
przednią część jamy nosowej, skórę przyśrodko-
wego kąta oka i skórę górnej części nosa, kocową
gałązką jest nerw podbloczkowy zaopatrujący
woreczek łzowy;
➢ C - nerw czołowy biegnący pod sklepieniem oczo-
dołu, dzielący się następnie na nerw nadoczodo-
łowy i nerw nadbloczkowy, unerwiający skórę
powieki górnej i czoła.
Rycina 4. Blokada nerwu nadoczodołowego i nerwu
nadbloczkowego
◉ Wskazania
Operacje i ból w obrębie powieki górnej i czoła.
◉ Do blokady [2,3] stosuje się: 1-6 ml Lidokainy
1-2% lub Bupiwakainy 0,125-0,5%. W przeciągu
2-15 min uzyskujemy pełen efekt blokady. Czas
działania w przypadku zastosowania Lidokainy to
około 1-1,5 h, Bupiwakainy 6-24 h.
◉ Do neurolizy stosuje się: 0,25-0,5 ml alkoholu
95% po wcześniejszym podaniu Lidokainy 1% lub
Bupiwakainy 0,25%.
200
Anestezjologia i Ratownictwo 2009; 3: 198-205
Anestezjologia • Ratownictwo • Nauka • Praktyka / Anaesthesiology • Rescue Medicine • Science • Practice
V2 - nerw szczękowy
(
n. maxillaris
) prowadzi
włókna czuciowe, opuszcza czaszkę przez otwór
okrągły (Rycina 5A) i biegnie w górnej części dołu
skrzydłowo-podniebiennego i tam dzieli się na:
➢ A - nerw jarzmowy biegnący w szczelinie oczo-
dołowej do dolnej części bocznej oczodołu i przo-
dowi, dzieli się na: dwie gałęzie nosowe tylne
górne i dolne odchodzące od zwoju skrzydłowo-
podniebiennego, zaopatrując błonę śluzową tylnej
dolnej części przewodu nosowego
➢ B - nerw nosowo-podniebienny biegnący od
zwoju skrzydłowo-podniebiennego ku przodowi
i dołowi, wzdłuż przegrody nosa do kanału pod-
niebiennego oddaje gałązki zaopatrujące przednią
część podniebienia twardego i dziąsła.
➢ C - nerw podniebienny większy biegnie w kanale
podniebiennym, zaopatruje błonę śluzową pod-
niebienia i podniebienną część dziąsła.
➢ D - nerw podoczodołowy wchodzi do oczodołu
przez szczelinę oczodołową dolną, oddaje gałę-
zie zębodołowe górne do zębów i dziąsła szczęki
następnie przebiega przez kanał i otwór podoczo-
dołowy, oddając gałązki zaopatrujące skórę [1-3].
godzin, neurolizy: od 3 tygodni do około 6 miesięcy
■ Blokada nerwu podoczodołowego [2,3] i nerwów
przedniego i tylnego bloczkowego (rycina 6)
Rycina 6. Miejsce położenia nerwu
podoczodołowego i punkt wkłucia igły
◉ Wskazania
Operacje, postępowanie przeciwbólowe.
◉ Do blokady podajemy: 2-6 ml Lidokainy 1-2% lub
Bupiwakainy 0,125-0,5%.
◉ Do neurolizy stosujemy: 0,5-1,0 ml alkoholu 95%
po wcześniejszym podaniu Lidokainy 1% lub
Bupiwakainy 0,25%.
■ Blokada nerwu szczękowego [2,3] (rycina 5)
Rycina 5. Przebieg nerwu szczękowego i punkt
wkłucia igły
V3 - nerw żuchwowy
[1-3] jest mieszanym nerwem
sformowanym przez duże korzenie czuciowe i małe
ruchowe. Wychodzi z dolnej części zwoju Gassera,
następnie przechodzi przez otwór owalny. Za nim
oddaje pierwszą gałązkę ruchową do mięśni żwaczy
i czuciową do policzka, zaopatrując skórę i błonę ślu-
zową. Następnie oddaje nerwy czuciowe:
➢ nerw uszno-skroniowy - za otworem owalnym
biegnie ku dołowi, obejmuje tętnice oponową
środkową, biegnąc dalej pomiędzy przewodem
słuchowym wewnętrznym a stawem skroniowo-
żuchwowym dochodzi do okolicy skroniowej, tam
razem z gałązką nerwu twarzowego unerwia skórę
policzka, przewód słuchowy zewnętrzny i skórę
skroni;
➢ nerw językowy schodzący w dół po zewnętrznej
powierzchni mięśnia skrzydłowego bocznego
a mięśniem skrzydłowym przyśrodkowym, bie-
gnąc niżej na wewnętrznej powierzchni ślinianki
pod przewodem ślinianki wnika do języka uner-
◉ Wskazania
Operacje postępowanie przeciwbólowe w obrębie
kości szczęki, policzka, wargi górnej, zębów, powieki
dolnej.
◉ Do blokady stosuje się: Lidokaina 1-2%,
Bupiwakaina 0,125-0,5% w objętości 5-10 ml.
◉ Do neurolizy stosuje się: alkohol 95% 1-2 ml.
Czas działania blokady: kilka do kilkunastu
201
Anestezjologia i Ratownictwo 2009; 3: 198-205
Anestezjologia • Ratownictwo • Nauka • Praktyka / Anaesthesiology • Rescue Medicine • Science • Practice
A
B
Rycina 7. A. Przebieg nerwu żuchwowego
B. Punkt wkłucia igły
Rycina 8. Położenie nerwu bródkowego i punkt
wkłucia igły
Rycina 9. Punkty orientacyjne
wiając go w 2/3 przednich; zaopatruje błonę ślu-
zową jamy ustnej dziąsła wewnętrznej strony
wyrostka zębodołowego żuchwy.
➢ nerw zębodołowy dolny, poza czuciowymi, pro-
wadzi gałązki ruchowe oddzielające się przed
otworem żuchwy, tworząc nerw żuchwowo-gny-
kowy; biegnie do tyłu od nerwu językowego, ku
dołowi wchodzi przez otwór żuchwowy do kanału
żuchwowego oddając gałązki do zębów i dziąsła
żuchwy; wychodząc przez otwór bródkowy two-
rzy nerw bródkowy unerwiający skórę i błonę ślu-
zową wargi dolnej i okolicy bródkowej.
■ Blokada [1-3] nerwu żuchwowego (ryciny: 7A, 7B)
◉ Wskazania
Operacje i postępowanie przeciwbólowe w obrębie
202
[ Pobierz całość w formacie PDF ]