Zdobywanie Powietrza, Przyroda
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
00:00:26:Zadziwiaj�ce �ycie Bezkr�gowc�w.00:00:32:Letni wiecz�r na rzece Koros|w �rodkowej Europie.00:00:36:Jej wody s� g�adkie jak lustro.|Ale, w tym szczeg�lnym dniu roku00:00:41:wszystko to ma si� zmieni�.00:00:46:J�tek Olbrzymi,|najwi�kszy w Europie00:00:48:zaczyna wznosi� si� ku powierzchni|walcz�c ze sk�r�,|w kt�rej �y�, jako larwa.00:01:00:Pocz�tkowo, pojawiaj� si� jeden po drugim.00:01:03:Wkr�tce, b�d� ich miliony.00:01:08:ZDOBYWANIE POWIETRZA00:01:13:Przez dwa lata, �yj� pod wod�.00:01:15:Teraz, musz� lata�, �eby znale�� partnera.00:01:18:To powinien by�|punkt kulminacyjny ich �ycia.00:01:27:Pierwsi, kt�rzy si� pojawiaj�|zostaj� szybko schwytani przez drapie�niki.00:01:37:Ale, wkr�tce r�j jest tak olbrzymi|�e ani ryby ani ptaki|nie maj� wi�kszego wp�ywu na nie.00:01:44:Pierwsze j�tki wynurzaj� si� z tej00:01:47:masowej wyl�garni|jak� jest ta rzeka na W�grzech.00:01:49:Wszystkie to samce.00:01:51:Tak szybko, jak tylko si� uwolni�00:01:53:na powierzchni|ze sk�ry larwalnej00:01:55:to odlatuj�|szukaj�c schronienia00:01:57:na obrze�ach.|I zawisaj� na drzewach00:02:00:i krzakach,|b�d� na moim palcu.00:02:03:Pow�d dla kt�rego|musz� odpoczywa� w ten spos�b00:02:06:jest taki, poniewa� wci��|musz� dokon�� ko�cowego przeobra�enia.00:02:16:Ich skrzyd�a by�y przejrzyste00:02:19:teraz, maj� �adny|niebieski odcie�,00:02:22:a eleganckie w��kno na ko�cu odw�oka00:02:25:jest teraz d�u�sze ni� przedtem.00:02:35:Szukaj� partner�w,|ale maj� problem.00:02:38:Nie mog� je��, nie maj�c ust|ani �o��dka.00:02:42:Ich energia do lotu pochodzi|ca�kowicie z zapas�w t�uszczu00:02:46:kt�ry naromadzi�y, jako larwy|od�ywiaj�ce si� w rzece.00:02:50:Ale, ten t�uszcz, wystarczy|im tylko na oko�o00:02:54:p� godziny lotu.00:02:57:Wi�c, wy�cig po partnera|sta� si� teraz szale�czy.00:03:03:Samice zaczynaj�|wynurza� si� ku powierzchni,00:03:06:a samce lataj�|wzd�u� rzeki szukaj�c ich.00:03:14:Tak szybko, jak znajd� jedn�|wszyscy rzucaj� si� na ni�00:03:17:rywalizuj�c o to|kto b�dzie tym, kt�ry zap�odni jej jajeczka.00:03:28:Ale, walka przyczynia si� do os�abienia|ich ograniczonej energii.00:03:37:Zanim to si� stanie,|zaczyna im brakowa� zapas�w00:03:40:i pomimo �e, trzepocz� rozpaczliwie|nie mog� utrzymywa� si� w powietrzu.00:03:51:Wygraj� albo przegraj�.|Ich �ycie prawie dobieg�o ko�ca00:03:54:i martwe cia�a zaczynaj�|pokrywa� powierzchni� wody.00:04:01:Ale, samice s� wci�� w powietrzu.00:04:05:Lec� w g�r� rzeki00:04:07:oceniaj�c g��boko�� rzeki00:04:09:i jej nurtu00:04:11:�eby znale�� miejsce,|w kt�rym b�d� mog�y z�o�y� swoje jaja|kt�re sp�yn� w d� rzeki00:04:17:w to samo miejsce00:04:19:w kt�rym one same dorasta�y,|jako larwy.00:04:24:Przodkowie j�tek byli jednymi00:04:26:z pierwszych stworze� jakie|wzbi�y si� w powietrze00:04:30:oko�o 320 milion�w lat temu.00:04:33:Dla nich, jak dla �ywych potomk�w...00:04:35:latanie by�o kr�tk�,|ale nieocenion� drog�00:04:38:do znalezienia partnera|i powi�kszania ich l�gowego terytorium.00:04:42:Rzeka jest r�wnie� domem|innego rodzaju owada00:04:46:r�wnie pradawnego pochodzenia|i on te�, zaczyna|si� wynurza� z wody.00:04:53:Wi�kszy i bardziej dziki|ni� larwy j�tek00:04:56:zaczyna po�ywia� si� kijankami,|a nawet ma�� ryb�.00:05:02:Ale, ten etap jego �ycia si� sko�czy�.00:05:05:Teraz, ka�dy musi wydosta� si� z wody00:05:08:na powietrze.|Na czubku swego tu�owia00:05:11:niesie wyd�ty plecak.00:05:26:Garbi� si� i wychodz�|na zewn�trz rozdzieraj�c sk�r�.00:05:31:Bardzo niezwyk�e stworzenia|zaczynaj� si� pojawia�.00:05:34:Bia�a ni� wyci�ga si�|po jego bokach.00:05:37:To rz�d cieniutkich rurek,|kt�re zag��biaj� si� g��boko w jego cia�o.00:05:41:Rurek powietrznych, kt�re umo�liwiaj�|owadowi oddychanie|teraz, wyszed� z wody.00:06:00:To wci�ganie powietrza,|nadmuchuje ich cia�o00:06:03:zmuszaj�c p�yn w wi�zce do powrotu.00:06:06:Jego skrzyd�a zaczynaj� si� rozwija�.00:06:21:10 minut p�niej00:06:23:skrzyd�a si� otwieraj�.00:06:25:Ju� nigdy si� nie zbli��.00:06:31:Nast�pnie, olbrzymie|mi�nie na jego tu�owiu00:06:34:musz� by� �wiczone|�eby przygotowa� je do akcji.00:06:43:I odlecia�.00:06:52:Wa�ki, jak j�tki00:06:55:nale�� do najbardziej|pradawnej grupy owad�w,00:06:57:kt�re lata�y nad l�dem.00:06:59:I tu, w muzeum w Harvardzie|s� skamienia�o�ci,|kt�re maj� 150 milin�w lat.00:07:11:S� prawie identyczne00:07:13:z gatunkiem,|kt�ry wci�� lata dzisiaj.00:07:16:Jednak�e, nie maj� sposobu na starzenie si�.00:07:21:Wiemy, �e by�y inne wa�ki00:07:24:nawet wcze�niej, 225 milion�w lat temu00:07:27:kt�re lata�y przez|warstwy karbo�skich bagien.00:07:31:Nie mamy kompletnych okaz�w,|�adnego z nich00:07:35:ale, jest kilka kusz�cych|i niezwyk�ych kawa�k�w.00:07:39:A oto jeden z nich.00:07:54:To wspaniale zachowane skrzyd�o00:07:58:ma bardzo podobny wz�r,00:08:00:�y�ki drugoplanowe|p�aty b�on00:08:03:jak �yj�cy gatunek.00:08:05:Rzecz, kt�ra czyni je innymi00:08:08:to ich wielko��.00:08:11:U podstawy szpica,|ma d�ugo�� 30cm.00:08:17:Odrobina wyobra�ni jest potrzebna00:08:19:�eby wyobrazi� sobie|b�on�, tak jak by tam by�a.00:08:22:Ten owad musia� mie�|rozpi�to�� skrzyde�|tak du��, jak morska mewa.00:08:30:Dr�enie tych skrzyde�|przygotowuj�cych si� do lotu|musi by� ogromnym zadaniem.00:08:45:Stworzenie tych rozmiar�w|musi by� przynajmniej 10 razy ci�sze00:08:49:ni� najwi�kszy owad lataj�cy dzisiaj.00:08:52:Jak sobie poradzi�,|�eby dosta� si� w powietrze?00:08:55:Jedn� sugesti� jest to,|�e w odleg�ych czasach00:08:58:by�o wi�cej tlenu w powietrzu00:09:00:i to da�o im dodatkow�|si��, kt�rej potrzebowa�y|�eby macha� tymi olbrzymimi skrzyd�ami.00:09:07:Ale, mo�emy si� domy�la�|�e pradawni pionierzy nieba00:09:11:latali z niemal tak� sam� technik�|jak wa�ki obecnie.00:09:21:�yj�ca wa�ka mo�e osi�gn�� pr�dko��00:09:23:niemal 40 mil na godzin�00:09:25:i lecie� 7 mil|w poszukiwaniu nowego terytorium.00:09:39:Wszystkie s� powietrznymi drapie�nikami00:09:41:opieraj�c si� na ich|wyj�tkowych lotniczych umiej�tno�ciach|chwytaj� swoj� zdobycz z nieba.00:09:54:Ich wielka zwinno�� w powietrzu|jest w stanie uderza� ka�d�|z dw�ch par skrzyde�00:10:00:zupe�nie niezale�nie.00:10:06:Mo�ecie zobaczy� wyra�nie,|�e to robi�...00:10:08:kiedy kamera zwalnia|swoje dzia�anie 400 razy.00:10:15:Ten ustawi� si� na swojej pozycji.00:10:18:Idealna kontrola jest podstaw�00:10:20:�eby zrobi� niewielkie|modyfikacje, kt�rych potrzebuje00:10:23:dla dok�adno�ci|okre�lenia l�dowania.00:10:37:Wszystkie wa�ki, kiedy siedz�|trzymaj� swoje skrzyd�a wyci�gni�te.00:10:43:Ale, maj� bliskie stosunki,|z wa�ka r�wnoskrzyd��00:10:46:i kiedy ona siedzi, ze swoimi|skrzydlami zbli�onymi do jej bok�w.00:10:50:Komar ma ma�� szans�,|kiedy wa�ka r�wnoskrzyd�a poluje.00:11:03:Ale, lot dla wa�ki r�wnoskrzyd�ej,|jak dla wa�ek i j�tek00:11:07:jest przede wszystkim sposobem|na znalezienie partnera rozrodczego.00:11:10:I �eby to zrobi�,|jak inni, potrzebuj� wody.00:11:17:Latanie samo w sobie|jest wa�n� cz�ci� ich zalot�w.00:11:21:Te niebieskie samce musz�|najpierw okre�li�00:11:24:terytorium dla siebie|ponad otwart� wod�.00:11:27:I to wymaga powietrznych star�|kt�re mog� trwa� godzinami.00:11:37:Doros�a samica, kt�rej|skrzyd�a w tym gatunku00:11:40:nie s� niebieskie, ale z�ocistobr�zowe00:11:42:s� atrakcyjne dla samc�w00:11:44:kt�rzy kontroluj�|dobre miejsce dla z�o�enia jajek.00:11:47:Ale, samiec musi,|wys�a� w�a�ciwe sygna�y skrzyd�ami.00:11:54:Ten, patroluj�c swoje terytorium,|u�ywa specjalnego lotu00:11:58:�eby popisa� si� swoimi|�adnymi skrzyd�ami00:12:00:zach�caj�c samice|�eby si� przy��czy�a do niego.00:12:07:Sygna� samicy, wyra�aj�|ch�� zrobienia tego00:12:10:po przez machni�cie skrzyd�ami.00:12:20:Wi�c, teraz sprawia jej przyjemno��|z ca�ym przejawem.00:12:31:Postawa ogona samicy|daje widoczne sygna�y00:12:34:oznajmiaj�ce, �e jeszcze|nie zrobi� na niej wystarczaj�cego wra�enia.00:12:45:Teraz, wydaje si� �e zrobi� to w�a�ciwie.00:12:47:Jej ogon jest postawiony w d�.00:12:50:Chwyta za ty� jej szyi00:12:52:za pomoc� u�cisku|na ko�cu jej brzucha.00:12:57:Przenosi sw�j brzuch do przodu00:13:00:�eby si�gn�� komory|jego tu�owia, gdzie przechowuje nasienie.00:13:04:Jego pierwszym dzia�aniem,|jest poszukanie00:13:07:jej narz�d�w p�ciowych,|�eby usun�� ka�de nasienie00:13:09:kt�ra mo�e tam by�|od poprzednich god�w.00:13:12:Tylko kiedy to zrobi,|mo�e wstrysn�� swoje w�asne nasienie.00:13:22:I teraz musi pokaza�|jej najlepsze miejsce00:13:24:na jego terytorium|do z�o�enia jajek.00:13:32:Lata w g�r� i w d�|ze swym zakr�conym ogonem00:13:35:i l�duje na odpowiednim|kawa�ku ro�linno�ci.00:13:42:Samica ustawi�a si�|�eby si� po�o�y�|tn�c szpary w �odydze ro�liny00:13:47:na jej jaja|i wk�ada jajeczka00:13:50:w ka�d� z nich.|Mo�e z�o�y� nie wi�cej ni� 30.00:13:55:I przez ca�y czas,|samiec trzyma stra�00:13:58:gdyby jaki� rywal|chcia� spr�bowa� znale�� w niej partnerki.00:14:06:W innych gatunkach wa�ek00:14:08:samce upewniaj� si�|�eby inny samiec00:14:10:nie by� w zasi�gu|jej partnerki00:14:12:przez kontrolowane trzymanie|jej przez ca�y proces.00:14:24:M�ode po wyl�gu z jaj|tych owad�w00:14:27:larwy, wygl�daj�|bardziej niepodobnie do ich rodzic�w.00:14:30:To jest larwa wa�ki|i w tej formie00:14:34:wa�ka sp�dza wi�kszo�� swojego �ycia.00:14:37:Larwa wa�ki i wa�ki r�wnoskrzyd�ej00:14:40:to bezlito�ni drapie�cy.00:14:42:�ywi� si� nawet swoim|w�asnym gatunkiem, je�eli maj� szans�.00:14:55:Ta szczeg�lna larwa|ma bardzo specjalny problem.00:14:59:To wa�ka kaskadowa00:15:01:i musi schwyta� zdobycz00:15:03:wpadaj�c� na ni�|przy nap�ywaj�cej wodzie.00:15:08:Wa�ka kaskadowa jest bardzo rzadka00:15:10:i �yje tylko w okolicach|kilku wodospad�w Ameryki �rodk...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]